İçeriğe geç

Öğrencilerden Sorular-22

Soru: CBS nedir, ne işe yarar?

Cevap: 

CBS, yani coğrafya bilgi sistemi, dünya üzerinde var olan nesnelere ve meydana gelen olaylara ait bilgileri toplamaya, bunları saklamaya, haritalamaya ve analizlerini yapmaya yarayan bir tür yüksek performanslı bilgisayar sistemidir. Bu sistem, coğrafi varlık ve olaylara ait tüm verilerin toplanmasının ve depolanmasının yanı sıra güncelleştirilmesini, sentezlenmesini ve alternatif stratejiler üretilmesini çok kısa bir sürede yapabilen bir teknolojik sistemler bütünüdür. Bu gibi özellikler CBS’ yi diğer bilgi sistemlerinden ayrılmakta ve eski haritalama yöntemlerini bir kenara itmektedir. Bu yüzden dünya üzerinde bir çok ülkede kamu kuruluşlarında ve özel bir çok kuruluşta yaygın bir hale gelmiştir.

elektrik şebekelerinde kullanılacak CBS sistemlerinde temel gerekli özellikleri.

1. Elektriksel topoloji (elektrik ekipmanları arasındaki baba-oğul ilişkisi) olmazsa olmaz nitelikte bir özelliktir.

2. CBS’de kullanıcının ilave bir işlemine gerek kalmaksızın elektrik şebekesi çizimi sırasında, yazılım tarafından otomatik olarak topoloji kurulabilir olmalıdır.

3. Topolojiye bağlı sorgulamalar yapılabilmelidir. Örneğin;

a. TEİAŞ trafo merkezine bağlı tüm elektriksel ekipmanların,

b. Bir ya da birden fazla dağıtım merkezine bağlı ekipmanların,

c. Aynı trafodan beslenen hat ve kabloların,

d. Belli bir gerilim seviyesindeki birbirine bağlı elemanların seçilebilir olması gibi.

4. Obje tabanını sağlamalıdır: Elektrik ekipmanları, elektriksel özellikleri barındıracak şekilde tanımlı olmalıdır. Örneğin;

a. Kesici, ayırıcı, sigorta, bara, kablo, havai hat, transformatör (üç sargılı, iki sargılı) kondansatör, reaktör, topraklama vb. gibi elemanlar “elektriksel özellikleri tanımlanmış” olarak mevcut olmalıdır. Elektriksel özelliklerin tanımlanmış olması; bir kesici için iki ucu olduğu, anahtarlama elemanı olduğu için konum bilgisinin bulunması gerektiği, temel elektriksel özelliklerinin doldurulabiliyor olması vb. gibi açıklanabilir.

b. Kablolara kesit farklılığı, tip değişikliği vb. sebeplerle ek yapılması durumunda ek elemanı olarak ayrı bir ekipman kullanılabilmeli. Çünkü ek noktaları elektrik analizlerinde önem taşımakta, ayrıca kullanıcının hangi noktada ek yapıldığını bilerek arıza kestiriminde bulunabilmesini sağlamaktadır.

5. Kural tabanlı ilişkilendirilmiş veri modelini, elektriksel bağlantı kurallarını içermelidir.

a. Bağlantı kontrolü, kısıtlaması olmalı. Örneğin farklı gerilim seviyelerindeki ekipmanların birbirine bağlanmasına izin vermemek gibi.

b. Aynı isimlendirmelere izin vermemeli,

c. Kullanıcının isimlendirme veremediği noktalarda programın otomatik benzersiz isim üretmesi ya da isim vermeden işlemin tamamlanamaması gibi.

d. Katman yapısını kullanan programlarda, katmanlar özelleştirilmiş olmalı ve bir katmana kendisiyle ilgisiz bir ekipmanın çizilmesine müsaade edilmemeli. Örneğin orta gerilim katmanına alçak gerilim elemanlarının çizilememesi gibi.

6. Çizim ve veri girişinde hataların önüne geçmeyi sağlayıcı kontrol mekanizmaları, sorgulamalar, kurallar yazılımın içinde bulunmalı ve gerektiğinde ilave kurallar konulabilmelidir.

a. Örneğin hatların uçları açıkta bırakılmamalı,

b. Aynı koordinatlarda üst üste birden fazla nokta, eleman çizimine müsaade edilmemeli ya da uyarı vermeli,

c. Tek bir hattın parçalı çiziminin gerekmesi durumunda üst üste binen parçalarının olmaması (kazara üst üste çizilen elemanlar, hatlar gözle görülemez, ancak veriler dışarı alınıp işlem yapılırken hatalara sebep olur. Hatların üst üste çakıştırılarak çizilmesi elektriksel olarak ring ya da kısa devre gibi yorumlanacağından yanlış sonuçlar elde edilmesine neden olur).

7. Temel enerjili ya da enerjilenebilen elektrik ekipmanları, diğer ekipmanlardan ayırt edilebilir olmalıdır. Örneğin;

a. Elektrik direklerinin hatlardan ayırt edilebilmesi gibi. Elektrik direkleri enerjilenen elemanlar olmayıp yardımcı eleman kapsamında olduğu için elektrik topolojisinden bağımsız ya da bağımsızlaştırılabilir olmalıdır.

b. Veri tabanı katman (layer) yapısı ile ilişkili olan programlar söz konusu ise; temel elektrik elemanlarının diğer yardımcı malzemelerden ayrı katmanda olması, elektrik topolojisinin diğer coğrafi topolojiden ayırt edilebilmesini sağlar. Böylece elektriksel topoloji içinde datalar dışarı alınıp enerji yönetimi sistemleriyle entegrasyonu ve elektrik temellerine dayalı analizlerin yapılabilmesi mümkün olur.

c. Elektrik hatlarını taşıyan direkler ile hatların bilgisi birbirine bağımlı olarak dışarı çıkartılıyorsa direklerin bir elektrik düğüm noktası gibi algılanması riski ortaya çıkar. Oysa direkler, elektrik temelleri tanımındaki düğüm noktası değildir. Elektrik şebekelerinde yük akışı, kısa devre vb. olmazsa olmaz nitelikli elektriksel hesaplamalar; ister el ile ister programlar aracılığıyla olsun elektrik temellerinde tanımlanan düğüm noktalarını dikkate alan matrisler kurularak yapılmaktadır. Bu nedenle gerçek elektrik düğümü olan noktaların program içerisinde ayırt edilir nitelikte (ayrı katmanlarda) olması önem arz etmektedir.

Ayrıca hat bilgilerinin program içinde ve dışarı çıkartıldığında “başlangıç ve bitiş noktaları ile bütün olarak” değerlendirilebilmesi için ve hattın güzergahı sorguladığında ise hat güzergahını gösteren direklerin vb. ayrıca dışarı alınabiliyor olabilmesi için bu özellik gerekmektedir.

8. Veri tabanı katman (layer) yapısı ile ilişkili olan programlarda;

a. Tek ve senkronize bir koordinat sistemi olmalı. Buna ihtiyaç duymayan programlar da bulunmaktadır.

b. Katmanların gösterimi kullanıcının seçimine bağlı ve “kullanıcı seçiminden bağımsız hazır ilgili katman birleşimleri seçenekleri” olmalı. Örneğin elektriksel ekipmanların ve topolojinin bulunduğu katmanlar, kullanıcının katman seçimine gerek kalmaksızın hazır olmalı (elektrik katmanı, bina katmanı gibi genel katman seçenekleri). Çünkü kullanıcının seçimine kaldığında hata yapma riski artmaktadır.

9. Elektrik şebekesinin coğrafi yerleşimi görüntüsünden tek hat görüntüsüne geçiş olabilmeli. Bu özellik elektrik mühendislerinin sık sık ihtiyaç duydukları bir işlemdir.

10. Program kullanıcı sayıları ve özellikle aynı anda veri girişi yapma olasılığı dikkate alarak program hızının uygun olması.

11. Hatalı veri girişi olması ya da farklı kişiler tarafından girilen verilerde tutarsızlık, karmaşa olması durumunda programın hata mesajları verebilmelidir. Hatalar düzeltilmeden verilerin merkezdeki gerçek data veri tabanında güncellenmesine müsaade etmemelidir.

12. Veri güncellemesi prosedürü çok önem taşımaktadır. Her veri girişi yapacak kişinin veri girişinden önce güncelleme yapması şeklindeki prosedürler zaman alır ve kullanıcıya bırakıldığından risk teşkil eder. Bu nedenle dinamik güncelleme (dynamic refreshing) olmalıdır.

13. Diğer sistemlerle entegre edilebilir olmalıdır.

Coğrafi bilgi sistemlerine elektriksel özellikler kazandırılması çalışmaları uzun senelerdir devam etmektedir, sözü edilen bu özellikler günümüzde gerçekleştirilebildiği bilinen özelliklerdir.

Bununla birlikte başta da belirtildiği üzere yukarıda sıralanan özellikler, temel gerekli özellikler olup bunlarla birlikte elektrik şebekelerinde kullanıcı dostu, güvenilirliği ve kullanım hızını arttırıcı, diğer sistemlerle entegrasyonu kolaylaştıran daha pek çok özellik bulunduğu da dikkate alınmalıdır.

Kaynak: http://www.3eelectrotech.com.tr/arsiv/yazi/elektrik-ebekelerinde-kullanylacak-codrafi-bilgi-sistemlerinde-gerekli-ozellikler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir